Το Πανεπιστήμιο, ως ίδρυμα, είναι ένας μεσαιωνικός θεσμός που εμφανίστηκε στον ευρωπαϊκό χώρο
στα τέλη του 11ου μ.Χ. αιώνα (Bologna-1088, Oxford-1096) αν και υπήρχαν αντίστοιχες δομές
στον αραβικό χώρο τουλάχιστον δύο αιώνες νωρίτερα (Al-Karaouine-859, Al-Azhar-975). Μέχρι τα τέλη του 19ου μ.Χ. αιώνα η αποστολή των πανεπιστημίων ήταν η διατήρηση και η διάχυση της γνώσης. Τότε έγιναν δύο μεγάλες επαναστάσεις στα πανεπιστήμια: αρχικά η ενσωμάτωση της έρευνας στην αποστολή του Πανεπιστημίου και στη συνέχεια, το 1864 με την ίδρυση του ΜΙΤ και το 1891 με την ίδρυση του Stanford, το επιχειρηματικό (entrepreneurial) πανεπιστήμιο. Στην αποστολή του επιχειρηματικού πανεπιστημίου προστέθηκαν, πλέον της διδασκαλίας και της έρευνας, η οικονομική και η κοινωνική ανάπτυξη (Etzkowitz, 2003).
Το μίγμα των δραστηριοτήτων στο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο περιλαμβάνει, εκτός από τη διδασκαλία και την έρευνα, κοινά έργα έρευνας και ανάπτυξης με επιχειρήσεις, συμβουλευτικές υπηρεσίες προς διαμορφωτές πολιτικής σε εθνικό/περιφερειακό/τοπικό επίπεδο και ανάληψη ουσιαστικών ευθυνών για τη διαμόρφωση τοπικών, περιφερειακών, τομεακών, εθνικών και διεθνών συστημάτων παραγωγής και καινοτομίας .Αν και οι τρόποι με τους οποίους τα πανεπιστήμια αντιλαμβάνονται το τρίτο σκέλος της de facto αποστολής τους διαφέρουν, δε νοείται να μιλάμε πλέον για πανεπιστήμιο χωρίς συγκροτημένους στόχους για μεταφορά τεχνολογίας προς το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα μέσα στο οποίο αυτό λειτουργεί.
Η καθηγήτρια Μαριάνα Ματσουκάτο στο βιβλίο της ' Επιχειρηματικό κράτος' , καταρρίπτει το μύθο του κράτους ως γραφειοκρατικού μηχανισμού, που δρα μονάχα «διορθωτικά» στις οικονομικές κρίσεις, παραχωρώντας τα ηνία της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας στον ιδιωτικό παράγοντα. Με πειστικά επιχειρήματα και μελέτες περίπτωσης, η συγγραφέας υποστηρίζει πως είναι δυνατή η συμβίωση δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, με το κράτος να μην επωμίζεται απλώς το ρίσκο της καινοτομίας, αλλά και να δρέπει τα οφέλη της, καθιστώντας την ανάπτυξη πιο «έξυπνη», αλλά και κοινωνικά επωφελή.
Τα Πανεπιστήμια , σήμερα στη χώρα μας, περνάνε μια κρίση ταυτότητας. Την είδαμε να εκτυλίσσεται και στην αίθουσα του κοινοβουλίου, πριν λίγες μέρες στη συζήτηση του νομοσχεδίου για την έρευνα. Πιθανά ο αναπληρωτής υπουργός κ. Φωτάκης να κάνει κάποιες προσπάθειες, αλλά φαίνεται οτι αυτό δεν αρκεί. Υπάρχουν πολλές φωνές στην κυβέρνηση, χαρακτηριστική η ομιλία του κ. Δουζίνα στην ολομέλεια, που δεν μπορούν να δεχθούν οτι τα πανεπιστήμια σήμερα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας μας.
Χώρες που μετασχηματίζουν το μίγμα πολιτικών τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εποχής, συζητούν για διεπιστημονική έρευνα. Ο Davis (Davis L, “A Grand Unified Theory of Interdisciplinary”, Chronicle of Higher Education, 2007) , είχε πεί "Η ύπαρξη του αληθινά διεπιστημονικού σημαίνει απαγκίστρωση από αυτά τα οποία γνωρίζουμε τόσο καλά και πραγματοποίηση μιας ελεύθερης πτώσης σε αυτά που αρχίζουν μόνο να διατυπώνονται.". Επίσης υπέβαλε το ερώτημα:
"πόσα πανεπιστήμια είναι πρόθυμα να μετασχηματίσουν τα σχεδιαγράμματα της εσωτερικής δομής τους από κάθετα επιστημονικά πεδία σε οριζόντιους διεπιστημονικούς τομείς;". Η ανάγκη για διεπιστημονική έρευνα βασίζεται στον προσανατολισμό των ερευνητικών προσπαθειών
προς την κατεύθυνση πεδίων προβλημάτων του πραγματικού κόσμου. Η μελέτη της NAS (National Academy of Sciences, Facilitating Interdisciplinary Research, Washington
DC: The National Academies Press, 2005) , έχει θέσει τα εξής ζητήματα προκειμένου να προχωρήσει η διεπιστημονική έρευνα
1) Αναγνώριση κοινών προβλημάτων προς επίλυση
2) Ηγεσία
3) Εγκαθίδρυση περιβάλλοντος που προάγει τη συνεργασία των
ερευνητών
4) Ομαδικό πνεύμα
5) Εξασφάλιση αρχικής χρηματοδότησης
6) Κοινά σεμινάρια για τη δικτύωση προπτυχιακών & μεταπτυχιακών
φοιτητών, μεταδιδακτορικών ερευνητών και μελών ΔΕΠ του
Ιδρύματος
7) Συχνές συναντήσεις των μελών των ομάδων
8) Προσανατολισμός από την αρχή στον τελικό σκοπό
9) Οι μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές να εκπαιδεύονται σε θέματα διοίκησης της έρευνας και της καινοτομίας.
Η κρίση που βιώνουμε ως χώρα και στα Πανεπιστήμια είναι μια αφορμή να ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση. Γιατι όχι και σε επίπεδο υπουργείων Παιδείας και Ανάπτυξης. Στα ίδια τα Πανεπιστήμια δεν το συζητώ κάν. Σε κάποια, πολύ λίγα, έχει ήδη αρχίσει.
Δημήτρης Κουρέτας, Καθηγητής στο τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πρώην Αναπληρωτής Πρύτανη.
στα τέλη του 11ου μ.Χ. αιώνα (Bologna-1088, Oxford-1096) αν και υπήρχαν αντίστοιχες δομές
στον αραβικό χώρο τουλάχιστον δύο αιώνες νωρίτερα (Al-Karaouine-859, Al-Azhar-975). Μέχρι τα τέλη του 19ου μ.Χ. αιώνα η αποστολή των πανεπιστημίων ήταν η διατήρηση και η διάχυση της γνώσης. Τότε έγιναν δύο μεγάλες επαναστάσεις στα πανεπιστήμια: αρχικά η ενσωμάτωση της έρευνας στην αποστολή του Πανεπιστημίου και στη συνέχεια, το 1864 με την ίδρυση του ΜΙΤ και το 1891 με την ίδρυση του Stanford, το επιχειρηματικό (entrepreneurial) πανεπιστήμιο. Στην αποστολή του επιχειρηματικού πανεπιστημίου προστέθηκαν, πλέον της διδασκαλίας και της έρευνας, η οικονομική και η κοινωνική ανάπτυξη (Etzkowitz, 2003).
Το μίγμα των δραστηριοτήτων στο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο περιλαμβάνει, εκτός από τη διδασκαλία και την έρευνα, κοινά έργα έρευνας και ανάπτυξης με επιχειρήσεις, συμβουλευτικές υπηρεσίες προς διαμορφωτές πολιτικής σε εθνικό/περιφερειακό/τοπικό επίπεδο και ανάληψη ουσιαστικών ευθυνών για τη διαμόρφωση τοπικών, περιφερειακών, τομεακών, εθνικών και διεθνών συστημάτων παραγωγής και καινοτομίας .Αν και οι τρόποι με τους οποίους τα πανεπιστήμια αντιλαμβάνονται το τρίτο σκέλος της de facto αποστολής τους διαφέρουν, δε νοείται να μιλάμε πλέον για πανεπιστήμιο χωρίς συγκροτημένους στόχους για μεταφορά τεχνολογίας προς το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα μέσα στο οποίο αυτό λειτουργεί.
Η καθηγήτρια Μαριάνα Ματσουκάτο στο βιβλίο της ' Επιχειρηματικό κράτος' , καταρρίπτει το μύθο του κράτους ως γραφειοκρατικού μηχανισμού, που δρα μονάχα «διορθωτικά» στις οικονομικές κρίσεις, παραχωρώντας τα ηνία της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας στον ιδιωτικό παράγοντα. Με πειστικά επιχειρήματα και μελέτες περίπτωσης, η συγγραφέας υποστηρίζει πως είναι δυνατή η συμβίωση δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, με το κράτος να μην επωμίζεται απλώς το ρίσκο της καινοτομίας, αλλά και να δρέπει τα οφέλη της, καθιστώντας την ανάπτυξη πιο «έξυπνη», αλλά και κοινωνικά επωφελή.
Τα Πανεπιστήμια , σήμερα στη χώρα μας, περνάνε μια κρίση ταυτότητας. Την είδαμε να εκτυλίσσεται και στην αίθουσα του κοινοβουλίου, πριν λίγες μέρες στη συζήτηση του νομοσχεδίου για την έρευνα. Πιθανά ο αναπληρωτής υπουργός κ. Φωτάκης να κάνει κάποιες προσπάθειες, αλλά φαίνεται οτι αυτό δεν αρκεί. Υπάρχουν πολλές φωνές στην κυβέρνηση, χαρακτηριστική η ομιλία του κ. Δουζίνα στην ολομέλεια, που δεν μπορούν να δεχθούν οτι τα πανεπιστήμια σήμερα παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας μας.
Χώρες που μετασχηματίζουν το μίγμα πολιτικών τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εποχής, συζητούν για διεπιστημονική έρευνα. Ο Davis (Davis L, “A Grand Unified Theory of Interdisciplinary”, Chronicle of Higher Education, 2007) , είχε πεί "Η ύπαρξη του αληθινά διεπιστημονικού σημαίνει απαγκίστρωση από αυτά τα οποία γνωρίζουμε τόσο καλά και πραγματοποίηση μιας ελεύθερης πτώσης σε αυτά που αρχίζουν μόνο να διατυπώνονται.". Επίσης υπέβαλε το ερώτημα:
"πόσα πανεπιστήμια είναι πρόθυμα να μετασχηματίσουν τα σχεδιαγράμματα της εσωτερικής δομής τους από κάθετα επιστημονικά πεδία σε οριζόντιους διεπιστημονικούς τομείς;". Η ανάγκη για διεπιστημονική έρευνα βασίζεται στον προσανατολισμό των ερευνητικών προσπαθειών
προς την κατεύθυνση πεδίων προβλημάτων του πραγματικού κόσμου. Η μελέτη της NAS (National Academy of Sciences, Facilitating Interdisciplinary Research, Washington
DC: The National Academies Press, 2005) , έχει θέσει τα εξής ζητήματα προκειμένου να προχωρήσει η διεπιστημονική έρευνα
1) Αναγνώριση κοινών προβλημάτων προς επίλυση
2) Ηγεσία
3) Εγκαθίδρυση περιβάλλοντος που προάγει τη συνεργασία των
ερευνητών
4) Ομαδικό πνεύμα
5) Εξασφάλιση αρχικής χρηματοδότησης
6) Κοινά σεμινάρια για τη δικτύωση προπτυχιακών & μεταπτυχιακών
φοιτητών, μεταδιδακτορικών ερευνητών και μελών ΔΕΠ του
Ιδρύματος
7) Συχνές συναντήσεις των μελών των ομάδων
8) Προσανατολισμός από την αρχή στον τελικό σκοπό
9) Οι μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές να εκπαιδεύονται σε θέματα διοίκησης της έρευνας και της καινοτομίας.
Η κρίση που βιώνουμε ως χώρα και στα Πανεπιστήμια είναι μια αφορμή να ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση. Γιατι όχι και σε επίπεδο υπουργείων Παιδείας και Ανάπτυξης. Στα ίδια τα Πανεπιστήμια δεν το συζητώ κάν. Σε κάποια, πολύ λίγα, έχει ήδη αρχίσει.
Δημήτρης Κουρέτας, Καθηγητής στο τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πρώην Αναπληρωτής Πρύτανη.
Tου
Δημήτρη Κουρέτα. Το μίγμα των δραστηριοτήτων στο επιχειρηματικό
πανεπιστήμιο περιλαμβάνει, εκτός από τη διδασκαλία και την έρευνα, κοινά
έργα έρευνας και ανάπτυξης
liberal.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου